Organ ten podległy jest Sejmowi. Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy sprawuje Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu. Państwową Inspekcją Pracy kieruje, powoływany przez Marszałka Sejmu, Główny Inspektor Pracy przy pomocy zastępców. Inspekcję tworzy Główny Inspektorat Pracy, 16 okręgowych inspektoratów pracy oraz działający w ramach terytorialnej właściwości - inspektorzy pracy.
Do podstawowych zadań Inspekcji zgodnie z prawem pracy należą:
kontrola przestrzegania zasad higieny i bezpieczeństwa pracy podczas budowy i realizacji;
kontrola przestrzegana przepisów prawa pracy, a w szczególności zasad higieny i bezpieczeństwa pracy przez pracowników;
uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy lub ich części;
przestrzeganie zasad higieny i bezpieczeństw pracy podczas budowy urządzeń i maszyn;
analiza sytuacji, w których doszło do wypadku w pracy;
ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika;
wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy;
udzielenie wszelkich technicznych porad.
Kontrola przeprowadzana przez inspektora pracy
Każda kontrola dokonywana jest przez inspektora pracy, w zależności od okręgu jest inny. Zadaniem kontroli jest ustalenie przestrzegania prawa pracy, a w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy. Inspektor nie ma obowiązku informowania o chęci przeprowadzenia takiej kontroli. W przypadku, gdy dany pracodawca dopuścił się przestępstwa, inspektor parcy może nałożyć na niego karę grzywny w wysokości od 20 złotych nawet do 2000 złotych za każde popełnione wykroczenie.
Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy
Pracownik, którego prawa zostały naruszone, ma prawo złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy, w niezależnie jakiej formie, może być ona złożona pisemnie, telegraficznie, za pomocą dalekopisu, faksu, poczty elektronicznej oraz ustnie.